काठमाडौँ — गएको साल, दसैंको बेला । मनाङबाट बिहारको बेतिया जिल्ला जान हिँडेका ४१ वर्षे मलख यादवलाई वीरगन्जमा सीमा प्रहरीले रोक्यो ।
साथैमा हिँडेकी २७ वर्षे काली घलेलाई भारत बेच्न लागेको आरोपमा उनीमाथि केरकार सुरु भयो । गोरखाकी कालीले आफूहरू बिहे गरेर घर जान लागेको बताइन् । मलखले पनि सही थपे । भारतको कोठीमा सयौं नेपाली चेली बेचिएको परिवेशमा नेपाल प्रहरी सजिलै यो कुरा मान्न तयार भएन ।
चितवनमा रहेकी काली घलेकी फुपूलाई प्रहरीले झिकायो । गोरखामा रहेका बाबा आमासम्म पनि खबर पुग्यो । यता मलखको परिवार पनि बेतियाबाट वीरगन्ज आइपुग्यो र उनी निर्दोष भएको जिकिर गर्यो । केटीकी फुपू आएपछि भागी विवाह गर्न लागेकी कालीलाई फिर्ता लिएर गइन् । मलखको मन यतिबेला थुनामा लगाएको साँचोझैं कटक्क बन्द भयो ।
‘उनलाई लग्यो, मलाई थुन्यो,’ २७ वर्षदेखि मनाङ गाउँमा काठको काम ठेक्कापट्टा गर्ने मलखले भने, ‘के गरूँगरूँ टेन्सन भो ?’
यता मलखले दिएका तथ्यहरूबारे बुझ्न वीरगन्ज प्रहरीले मनाङ प्रहरीको सहयोग माग्यो । मनाङको प्रहरीले स्थानीयहरूसँग सोधखोज गर्यो । कुरो सही ठहरियो, ‘मनाङमा लामो समय काम गरेको सही हो,’ खबर वीरगन्ज पुगेपछि मलख त छुटे, त्यतिबेला उनकी जीवनसाथीलाई भने गोरखा घरतर्फ लगिसकिएको थियो ।
उनले मन पराएकी काली घले चार वर्षअघि मात्र यार्चागुम्बा टिप्न मनाङ आएकी थिइन् । यार्चाको सिजन सकिएपछि पनि उनी कामको खोजीमै मनाङ बसिन् । गाउँकै गुम्बामा खाना पकाउने काम गर्न थालिन् । कहिलेकाहीं गुम्बामै काठको काम गर्नुपर्थ्यो मलखले । कालीले पकाएको खाने मेसो पनि पर्यो । उमेरले २७ कटेकी कालीले जीवनमा नयाँ रङ थप्न खोज्दै थिइन् । केही वर्षअघि रोगले श्रीमतीलाई चुँडेर लगेपछि मलखको मन पनि एक्लै भौंतारिरहेको थियो । उमेरको अन्तरलाई मनको दूरीले जितेपछि उनीहरू विवाह गर्ने निर्णयमा पुगे । पोखरा पुगे । बिन्दवासिनी मन्दिरमा विवाहको रीत पूरा गरे । एकपटक घर पुगौं भनेर त्यसपछि नै उनीहरू भारत जान वीरगन्ज लागेका थिए । वीरगन्जको घटनाले उनीहरूको प्रेमकथामा नमीठो पटकथा थपिदियो । प्रहरीबाट छुटेर भारत घर पुगेका मलखलाई लाग्यो, खोला तरियो, लौरो बिर्सियो । ‘दस दिन बेतिया बसेँ,’ उनले भने, ‘त्यहाँ मन मानेन, त्यसपछि फेरि मनाङ आएँ ।’
बिहारको चर्को गर्मीबाट मनाङका हिउँमा कुँदिएका उनका कथाभित्र पनि धेरै हरफहरू छन् । ७ वर्षको उमेरमै काम खोज्दै मलख बिहारबाट कास्कीको पोखरा आएका थिए । घान्द्रुक, पोखरा र आसपासका गाउँमा ७ वर्ष काठको काम सिके । ‘मनाङमा काम धेरै पाइन्छ भनेपछि यता आएँ,’ उनले सम्झे, ‘सुरुमा यहाँ आइपुग्न डुम्रेबाट ५ दिन हिँड्नुपर्थ्यो ।’
हिमाली क्षेत्रका घरहरूमा एक त न्यानोका लागि काठको प्रयोग बढी हुने । त्यसमाथि पर्यटकले बिस्तारै पाइला टेक्न थालेको
गाउँ । काठको काममा सिपालु मलखलाई आएदेखिबाटै कामको चापले दौडाउन थाल्यो । वर्षैपिच्छे तिहारमा घर जाने र जाडो
समयको ३, ४ महिना बिहारमा बिताउन थाले ।
‘पहिला त डुम्रेबाट हिंड्थेँ, पछि बेसीसहरबाट,’ उनले बाटोतिर देखाउँदै भने, ‘अहिले त यहीँसम्म जिप आइपुग्छ ।’ काठको काम गर्नेको माग बढेपछि अहिले उनको समूहमै १० जना विहारका साथीहरू छन् । अन्नपूर्ण पदमार्गमा पर्ने पिसाङ, भ्राका, मनाङ, खाङ्सारमा लगायतका ठाउँमा काठको काम गर्ने ५० भन्दा बढी विहारका कर्मीहरू छन् । घर तथा गुम्बाको डिजाइनमा काम गर्ने, काठ काट्ने, चिर्ने, खाट, दराजलगायत विभिन्न काठका सामान बनाउने र कला भर्ने काममा उनीहरू प्रायः
व्यस्त हुन्छन् ।
दसैंलगत्तै बेतियाबाट फर्केका मलख यादवको मन भने काममा रम्न सकेन । यतिका वर्ष मनाङ बस्दा उनले गुरुङ भाषा पनि सिकिसकेका थिए । थोरै नै भए पनि दोहोर संवाद गर्न सक्थे । आफ्नो उमेरको साढे तीन दशक नेपाल बिताएका उनलाई लाग्यो, यहाँ काम त जित्न सके तर अझै मन जित्न सकिनँ ।
एक दिन उनलाई कालीले फोन गरिन्, ‘चित्त नदुखाऊँ, बाबा आमालाई सम्झाउँछु र फेरि आउँछु ।’ नभन्दै एक महिनापछि उनी फेरि मनाङ आइन् । केही महिनामै दुवै जना फेरि सँगै वीरगन्ज गए । मलखले उताबाट भाउजूलाई नेपाल बोलाए । ‘ल भाउजूसँग पारि जानु, कसैले केही सोधे सामान किन्न हो भन्नु,’ मलखले कालीलाई सम्झाए । बिहान उनीहरू ढुक्कैले पारि पुगे, दिउँसो मलख पनि गए । बेतियामा दुई महिना बसे अनि दुवै मनाङ फर्के ।
‘खर्चपर्च दिएर दुई पटक माइत पठाइसकेँ,’ मलखले हाँस्दै भने, ‘ज्वाइँ ससुराली आउने हैन भन्दै अहिले बल्ल फोन आउन थालेको छ ।’ उनले यसो भन्दा काठको काममा सघाइरहेकी काली पनि मुख छोपेर हाँस्न थालिन् । ‘सुरुमा त बाआमाले निकै गाली गर्नुभो,’ उनले भनिन्, ‘अहिले मान्नुभएको छ ।’
गएको दसैंमा गोरखा ससुराली पुग्ने र गुरुङकै चलनअनुसार विवाह गर्ने सोच मलखले गर्दै थिए । ‘बिहारदेखि मनाङ त आइसकियो, गोरखा के टाढा भयो र ?’ उनले श्रीमतीलाई भनेको अझै सम्झिरहेको छु । साँच्चि, ससुराली गए कि गएनन् होला ? जान्नका लागि दसैंलगत्तै बीचबीचमा धेरै पटक उनीसँग फोन सम्पर्क गर्ने प्रयास गरेँ तर सफल भएन । उनी ससुराली पुगे पनि नपुगे पनि उनीहरूबीचको प्रेमकथा मनाङ गाउँका धेरै घरमा पुगिसकेको छ ।
twitter@bhabasagar
No comments:
Post a Comment