‘अटलबहादुरको आतंक’ अझै छ

भवसागर घिमिरे

गएको शनिबार गुरुकुलमा नाटक हेर्न गएको थिएँ । नाटक थियो ‘अटलबहादुरको आतंक ।’ माओवादी द्वन्द्वकालताकाको खल्लुबोट गाउँको कथा नाटकले समेटेको थियो । विदेशी नाटकहरूलाई रुपान्तरित गरेर प्रस्तुत गर्ने नेपाली प्रचलनका माझ आफ्नै गाउँघरमा आफैले द्वन्द्वका समयमा भोगेका, सुनेका र देखेका कथाहरू हेर्न पाउनु निक्कै चाखलाग्दो हुँदोरहेछ ।

खल्लुबोट गाउँमा मिलेर बसेका दमाइ, गुरुङ, बाहुन र क्षेत्री जातका छत्रे, शिवे, हर्कबहादुर, रामसिंहको कथालाई कथाका शुत्रधार भट्टी पसले गुमानेले रसिलो तरिकाले प्रस्तुत गरेका छन् । जनयुद्धका बेलामा बुढाबुढीमात्रले भरिएका नेपालका धेरै गाउँ मध्येको एक गाउँको रूपमा खल्लुबोटलाई प्रस्तुत गरिएको छ । त्यहाँ हरेक जातका मान्छेमाझ समानता र प्रेम देखाइएको छ नाटकमा । हरेक साँझ गुमानेको पसलमा बूढाहरू भेलाहुन्छन र लोकल रक्सिसँगै रमाइलो गर्छन् । जति नै झगडा गरेपनि आखिरमा उनीहरू एकअर्कालाई अंगाल्छन् र खातामा नाम चढाउनु भन्दै बाटो लाग्छन् । 

हर्कबहादुरका भारत पाकिस्तान युद्धमा भिडेका कुराले मात्र हैन शिवेका तास खेल्दा लडेका कुराले मान्छेलाई मरिमरि हँसाउँछ नाटकमा । छत्रेका बाजाबजाउँदा कुरा सुन्दा पेट मिचीमिची हाँस्न पाइने यो नाटकले हामीलाई साँच्चै नै आफ्नै गाउँमा पु¥याएको अनुभव हुन्छ । तर जब गाउँमा नौलो मान्छे अटलबहादुर पस्छ नाटकले नयाँ मोड लिन थाल्छ । जिल्ला जिल्लामा मान्छे काट्दै हिडेको उसका कुरा अघि अब हर्कबहादुरको पल्टनको कुरा, शिवको तासमा झगडा परेको कुरा अनि छत्रेका बाजा बजाउँदा झगडा परेका कुराहरू फिक्का हुन थाल्छन् । अटलेले गाउँलाई यसरी थर्कमान बनाउँछ कि न गुमानेले आफ्नो होटलको बिल उसँग असुल्न सक्छ न गाउँका कसैले उसका विरुद्धमा चुइँक्क बोल्न सक्छन् । 

मान्छेका टाउका काट्न आफूलाई पोख्त बताउने अटलबहादुरले आफ्ना धेरै साथीहरू पनि बिस्तारै त्यही गाउँ आउँदै गरेको ध्वाँस दिँदै सबैलाई आफ्नो इशारामा नचाउँन थाल्छ । देशका विभिन्न भागमा सरकारी पक्ष र विद्रोही पक्षबीच भिडन्त भइराखेका समाचार रेडियोबाट आइराख्दा खल्लुबोटमा भने अटलबहादुरको आतंक मच्चि राखेको हुन्छ । घरघरमा पसेर उ कुखुराको भाले उठाएर हिड्थ्यो, खसीका फिलाको व्यवस्था भएन भने सबैलाई ठिक पार्छु भन्दै धम्की पनि दिन भ्याउँथ्यो । उसले आतंकको सिमाना चढ्दै जाँदा अन्तत उसले आफूलाई गाउँको मुखिया बनाउँछ । उसका बिरुद्ध चुइक्क बोल्ने आँट कसैले गर्दैनन् । गरेका पनि पाखा लागेर जान्छन् । अटले आफू बिरुद्ध खनिनेहरूलाई सजायँमात्र दिँदैन आफूलाई गाउँको कुल देवता आफैले घोषणा गर्छ । अटलेको उपस्थितीले डराएका बूढाहरूको एकाता पनि बिस्तारै खुस्किन थाल्छ । 

अटलबहादुर गाउँ पसेपछि कसको घरमा सुत्न दिने बारेमा भट्टीमा खुब छलफल चल्छ । सबैले आफ्नो घर साँघुरो भएको र अर्काको घर ठिक भएको बताउँदा अटलेले शिवेको घरमा सुत्ने भन्दै भट्टीबाट शिवेलाई घिच्याउँदै लिएर हिड्छ । शिवे मर्ने भयो भन्दै तीन बुढा छत्रे, रामसिंङ, हर्कबहादुर रुँदै हिड्दा हाँसिराखेका दर्शकमा एकाएक नैराश्यता छाउँछ । बूढाहरू भट्टीबाट बाटोलाग्नु अघि सबैले रुँदै ‘त्यो दिनको खर्चपर्च त्यही शिवेको नाममा लेख दे’ भन्दै हिड्छन् । यसरी रुँदा रुँदै हँसाउने र हाँस्दा हाँस्दै रुवाउने नाटकले दर्शकको मन निक्कै जित्न सफल भएको छ । नाटकको अन्त्यमा अटलेको आतंकबाट गाउँले मुक्त पाएर नाटक सकिन्छ । कसरी मुक्त पाउँछन र यसबीच के हुन्छ भन्ने बारे यहाँ लेखियो भने नाटक हेर्दा खल्लो हुन सक्छ । नाटकको कथा जति मार्मिक छ कलाकारको अभिनय पनि उत्तिकै कसिलो छ । हाँस्यरस प्रचुरमात्रामा भएको यो नाटकले दर्शकलाई पेट मिचिमिची हँसाउँदा सवा घन्टा बितेको पत्तै हुँदैन । 

नाटकको पहिलो बीस मिनेटको भट्टी संबाद हँसिलो भएपनि अल्लि लामो भएको मेरो अनुभव छ । मणिराम पोखरेलले निभाएको अटलबहादुरको चरित्र प्रशंसा योग्य भएपनि नाम र गुणगान अनुरुप अझै माझ्न बाँकी देखिन्छ । कमलमणी नेपाल, लोकेन्द्र लेखक, रामहरी ढकाल, राजकुमार पुडासैनी, विपिन कार्कीले निभाएको बुढाहरूको चरित्र निक्कै शसक्त छ । प्रविण खतिवडा, नवराज कार्की, जानकी चौधरी र सरस्वती चौधरी सानै भुमिका भएपनि त्यसलाई न्याय दिएका छन् । यी यस्तै केही पक्षलाई सुधार्न सके खगेन्द्र लामिछानेको लेखन र निर्देशनमा रहेको यो नाटक अझ् सशक्त बन्न सक्ने थियो । 

मंसिर २४ गते सम्म सोमबार बाहेक हरेक दिन साँझ साढे चार बजे मञ्चन हुने यो नाटक ‘डराउने र नडराउनेहरूको’ कथा हो । ‘असत्यसँग डरायो भने हाम्रो अस्तित्वनै बिलाएर जान्छ’ भन्ने सन्देश नाटकमा छ । माओवादी युद्धताका माओवादी सैनीक होस् या प्रहरी र नेपाली सैनीक नै किन नहोस्, उनीहरूको खोल ओढेर फाइदा लुट्ने नक्कली सैनिकहरूको प्रतिकात्मकको रुपमा अटलबहादुरलाई प्रस्तुत गरिएको छ । नाटकले द्वन्द्वकालको सम्झना गराए पनि यो अझै सान्दर्भिक देखिन्छ । यहाँ अझै पनि धेरै अटलबहादुरहरू खुलेआम घुमिराखेका छन् जसलाई नाटकमा झै कसैले कार्वाही गर्न सकेको छैन । गैरकानुनी रुपमा जग्गा हडपेकाहरू हुन या हत्याको अभियोग लागेर पनि मन्त्रीपद कुम्ल्याएकाहरू हुन् । बालकृष्ण ढुंगेल हुन् या प्रभु शाहा नै किन नहुन । उनीहरू कहिल्यै कार्वाहीको भागिदार बनेका छैनन् । ती सबै अटलबहादुरहरूलाई पनि नाटकमा झै कार्वाहीको दायरामा ल्याउन पाए नाटकले दिन खोजेको सन्देश सार्थक हुन सक्थ्यो ।

sagarbhaba@gmail.com (2068/08/11)