आमाको माया

-भवसागर घिमिरे

‘ओइ लडौला नी’ पानी जाने कुलोको छेउछेउ उफ्रदै हिडेको महेशलाई देखेर मिना खेतको परै बाट चिच्याइँ । ‘लड्दिन क्या, यस्ता कुला त कति नाघेँ नाघेँ,’ स्कुल जान लागेको महेश झन झन उफ्रदै हिड्न थाल्यो । उनीहरू घरबाट १ घण्टाको दुरीमा पर्ने प्रावि पढ्थे । 

‘ऐया,’ महेश नभन्दै काल्नाबाट खस्यो । कतै हात खुट्टा त भाँच्चिएन ? टाउको काटेर रगत पो आयो की ? मिना हक्कानिँदै उसलाई उठाउन गई । 

‘हा हाऽऽऽ ढाँटेको, ढाँटेको,’ काल्ना तल टुक्रुक्क लुकेर बसेको महेश हाँस्न थाल्यो । ‘झण्डै मेरो सातो खाएथ्यौं,’ मिनाले लामो सास फेर्दै भनि,‘आमालाइ भन्दिन्छु ।’ महेश फेरि उठेर दौडदै चिचच्यायो, ‘भन्दे सन्दे, आलु बारी खन्दे, सय पैसा गन्दे ।’

मिना भर्खर १० वर्ष पुगी । महेश ५ । उनीहरूको परिवारमा अब नाम लिन बाँकी भनेको आमा हरिमाया मात्र हो । एक साँझ घरमा मिना र महेशको भनाभन हुँदैथियो । हरिमाया आइपुगिन् । ‘के भो ?’ हरिमायाको बोलि खस्न नपाउँदै मिना कराउन थालि, ‘मेरो सिरानी मुनीको डलर पैसा यसले चोरेर आफ्नो खुत्रुकेमा हाल्यो ।’ 

झगडा मिलाउन हरिमायाले मिनाको दश रूपैयाँ आफैले नतिरी सुखै पाइनन् । ‘खुत्रुके फोडेर एक दिन फुटबल किन्छु अनि तँलाई दिन्न,’ महेशले मिनालाई जिस्काउँदै बाहिर भाग्यो । मिना रिसाउँदै महेशको पछि दौडी । हरिमाया ती दुईको पछि दौडिन ।

हरिमायालाई यस्तै हैरानी आइपर्छ कहिलेकाहीँ । घर खर्च चलाउन उनी तरकारी फलाउँछिन र बेच्छिन् । मिना र महेशको पढाइ खर्च पनि यसैबाट जेनतेन चल्छ । आमाका अनुसार महेशलाई के थाहा छ भने उनका बा बिदेश छन् । तर मिनालाई भने सत्य कुरा थाहा छ, ‘बा मरिसके ।’ 

मिनाका बाबा खाडी मुलुक दुबईमा घर रंगाउने काम गर्थे । एक दिन अग्लो घरको छतबाट खसेर उनको मृत्यु भयो । त्यती बेला महेश आमाको पेटमा थिए । महेश बुझ्ने भएदेखि नै उसले बाबाको बारेमा सोध्न थालेको थियो । आमाले जहिले पनि बाबा बिदेशमा छन् भनेर महेशको चित्त बुझाउँथिन् । ‘बाबा आएपछि कुरा लगाइदिन्छु, अनि थाहा पाउनु हुन्छ,’ रिस उठेको बेला महेश आमालाई यसै भन्थ्यो । यस्तो सुनेर हरिमाया बर्रर आँशु झार्थिन् । आमा रोएको देखेर महेश फेरि बोलि फेथ्र्यो, ‘भैगो बाबा आएपछि केही कुरा लाउँदिन ।’ महेशले यसो भन्दै फकाउन खोज्दा हरिमायाका झन धेरै आँशु खस्थे । 

बाबाका बारेमा भाइसँग आमाले झुठ बोलेको मिनालाई कत्ति चित्त बुझ्दैन्थ्यो । भाइको मन टुट्ने डरले आमा सत्य कुरा बोल्न पनि सक्दैन्थिन् । उनले मिनालाई पनि भाइसँग बाबाको बारेमा कुरा नगर्न भनेकी थिइन् ।

महेशलाई दिनहुँ होमवर्क गराउन मिनालाई हैरान हुन्थ्यो । उ बाह्रखरीका शब्दहरू निक्कै बाङ्गो टिङ्गो अनि पाना नै भरिने गरि ठूला–ठूला लेख्थ्यो । ‘बाबु ठ लेख भनेको कि ठेकी बनाउँ भनेको ?,’ पाना भरिका शब्द देखेर मिनाले महेशलाई हकार्थी । ‘डेक्ची बनाएको के भात पकाइ खेल्न,’ महेश यसै गरि शब्दसँगै कुरा बंग्याउँथ्यो । समयसँगै उ कक्षा चढ्यो । अक्षर चिन्ने अनि वाक्य पढ्न सक्ने पनि भयो । 

उ एक दिन दराजमा ज्याकेट खोज्दै थियो । उसका आँखा त्यहाँ भित्र रहेका पुराना कागज पत्रमा परेँ । उसले त्यहाँ एउटा चिठी पनि भेट्यो अनि पढ्न थाल्यो । चिठीमा बाबाले मिना र आमालाई दशैंमा नयाँ कपडा र धेरै मिठाई ल्याइदिने पनि कुरा गरेका थिए । तर चिठीमा कतै उसले आफ्नो नाम फेला पारेन । उ रिसाउँदै आमासँग गयो ।

‘बाबा त दशैंमा आउँछु भनेर पनि आउनु भएन त आमा,’ उसको कुरा सुनेर हरिमाया झसंग भइन् । कसले भन्यो ? ‘यी यहाँ लेखेको छ नी त,’ उसले हातको चिठी देखाउँदै भन्यो,‘मलाई त सम्झनु नी भाछैन ।’ हरिमायाले हत्तन पत्त चिठी खोसिन अनि महेशलाई अंगालीन् । महेश आमाको सारीको लप्कोमा समातेर रुन थाल्यो, ‘बाबाले दिदी र हजुरलाई मात्र माया गर्नुहुन्छ, मलाई माय नै गर्नुहुन्न ।’

हरिमायाले आफूलाई सम्हालिन अनि महेशलाई सम्झाउन थालिन्, ‘बाबाले तिमीलाई धेरै माया गर्नुहुन्छ बाबु ।’ यी सबै कुरा ढोकाको पछाडी ढेपिएर हेरेकी मिनाले आफ्नो मन थाम्न सकिन् । उनी त्यतै छेल परेर रोइन् ।

अर्को दिन । मिना र हरिमाया चामल केलाउँदै थिए । ‘भाइलाई साँचो कुरा भन्दिनुस,’ मिनाले आमासँग मुख खोलिन् । ‘हुन्न, भाइको मन भाँचिन्छ,’ हरिमाया कड्किन ।

‘केही दिनमा मन बुझाइहाल्छनी, कति सम्म ढाँट्न सक्नु हुन्छ,’ मिनाले आमासँग तर्क गर्न थालिन् । हरिमाया पनि हार खाइसकेकी थिइन् । अब उनले मिनाको कुरा नकार्न सकिनन् । उनीहरूले भोली स्कुल बिदाको दिन भाइलाई सबै कुरा भन्ने अनि सम्झाउने निधो गरे ।

भोलिपल्टको कुरा । महेश एकाबिहानै आमा भएतिर निक्कै निन्याउरो मुख लिएर आयो । ‘बाबा अब आउनु हुन्न हो,’ रुन्चे स्वरमा बोल्दै महेशले आमाको मुखमा हे¥यो । ‘के भो, कसले भन्यो ?,’ आमा हक्कानिन थालिन् । भाइको कुराले मिना पनि छक्क परि । महेशले हातको पुरानो पत्रिका आमालाई दियो । त्यो पत्रिका उसले टेबल पन्छाउँदा फेला पारेको थियो । त्यहाँ मिना र आमाको फोटो सहित बाबा बितेको समाचार छापिएको थियो । बाबाले अब आउँदा आमालाई जाडोका लागि न्यानो पच्छ्यौरा ल्याइदिने बाचा गरेको कुरा पनि लेखिएको थियो । मिठाइ र लुगाफाटोको साटो नेपालमा बाबाको लास आएको समाचार पढेको महेश भक्कानिएर आमा समात्यो । आफूलाई आज सम्म ढाँटेकोमा उ दुख मान्दै रोयो । महेश रुन थालेपछि मिना, हरिमाया पनि सँगै अंगाल्लिएर रोए । 

कार्तिकको जाडो । बाहिर चिसो निक्कै बढेको थियो । एकसरो लुगामा, हरिमाया सिकसिक गर्दै आँगन बढार्दै थिईन् । उनले मिना र महेश दुवैलाई खोजिन् । उनीहरू घरमा थिएनन् । उनीहरूका पैसा राख्ने खुत्रुके फोडिएको थियो । ‘पक्कै पनि केटाकेटीहरू बल किन्न गएछन्,’ उनले अड्कल काटीन् । एकैछिन पछि उनीहरू आइपुगे । ‘बल खैत ?’ हरिमायाले महेशलाई सोधीन । महेशले आमालाई आँखा चिम्लीन भन्यो । हरिमायाले आँखा चिम्लिन् । महेश र मिनाले आमालाई लुगा ओढाइदिए । आमाले आँखा खोलिन् । भुड्को फोडेको पैसाले उनीहरूले आमालाई न्यानो पच्छ्यौरा किनेर ल्याइदिएका थिए । छोराछोरीको न्यानो माया पाएपछि हरिमायाका खुसीका आँशु झरे । (२०६८ मंसिर दोस्रो साताको नागरिक दैनिकको जूनकीरीमा प्रकाशित)

sagarbhaba@gmail.com