साँझ बत्ति जाँदैन…

पाँचथरकी बबी चेम्जोङ ७ वर्षकी भइन् । उनको घर फाक्थेप-१ मसरेमा पर्छ । उनी जनकल्याण उच्च मावि फाक्थेपको कक्षा २ मा पढ्छिन् । उनको घरमा बाजे बज्यै बाबा आमा काका भाइ र बहिनी छन् ।
उनको यो लिम्बु गाउँ पुग्न इलामबाट विहानै जीप चढ्न पर्छ । जीप पक्की सडक हुँदै राँके पुगेपछि भने मुलबाटो छाडेर कच्ची सडक तिर लाग्छ । लगभग साढे दुई घण्टाको यात्रा गरेपछि फाक्थेप गाविसको घुर्बिसे पाचमी बजार पुगिन्छ । त्यहाँबाट लगभग डेढ घण्टाको पैदल दुरीमा उनको गाउँ आइपुग्छ ।
बबीको दिनचर्या शहरमा बस्ने साथीहरुको भन्दा अल्लि फरक छ । उनले न कम्प्युटरमा भिडियो गेम खेल्छिन् न टेलिभिजनमा दिनहुँ कार्टुन नै हेर्छिन । 'के कुरामा रमाउँछौं त, 'प्रश्न सुन्ने बित्तिकै उनी हाँसिन्,' 'भाँडाकुटी खेल्दा ।' उनलाई टकडी खेल्न मन पर्छ रे साथीलाई छक्काइ छक्काइ बस्ने उठ्ने खेल । खेल खेल्दा उनीसँगै उनको भाइपनि साथमा हुन्छ । २ वर्षे भाइ नुमालाई निक्कै माया गर्छिन् उनी । नुमा सानै भएपनि वल्लो पल्लो घर डुल्ने भैसकेका छन् ।

उनीसँगै पढ्ने सबिना तुम्बापोको घर भने छिमेकी गाविस चोक्मागुमा पर्छ । उनी छुट्टीको बेलामा सबिनाकै टोलमा रहेको बजुको घरमा आइपुग्छिन् । सबिना आइतमाया र बबीसँगै खेल्ने गर्छन् । आइतमाया चेम्जोङ ७ वर्षकी भइन् । उनलाई नेपाली विषय पढ्न एकदमै मन पर्छ । किन ? 'राम्रा कथा हुन्छन् नी त,' उनले भनिन् ।
उनको घरमा आमा बाबा दिदी दाजुहरु हुनुहुन्छ । उनी स्कुल जानका लागि ९ बजे नै हिड्न पर्छ । उनका बाबा आमा किसानी हुन् । उनीहरुको गाउँमा धेरै मानिस किसन छन् । फलफूल तथा तरकारीको खेतीपाती गर्ने सुंगुर बाख्रा गाइ भैसी कुखुरा पाल्ने जस्ता कुनै न कुनै काम नगर्ने घर मुस्कीलले भेटिन्छ ।
आइतमायाको घरसम्म कच्ची सडक भर्खरै पुगेको छ । गाविसको मुख्य बजार घुर्बीसे पाचमीबाट यदाकदा जीप तथा ट्याक्टर गाउँसम्म आइपुग्छ । गाउँमा खेतीपाती गरिएका सुन्तला काँक्रा अम्बा अंगुर आँप जुनार नासपती आदि फलफूल तथा फसर्ी खुसा्रनी सिमी बोडी आलु आदि यीनै जीपले ओसार्ने गर्छन् । ुमलाई फसर्ी एकदमै मन पर्छु आइतमाया भन्छिन् ुदूधभात र फसर्ीको तरकारी मिठो हुन्छ नी ।ु आइतमायालाई गीत गाउन निक्कै मन पर्छ ।
ुडाँडा पाखा छहराले ए तिम्रै गित गाउँछ सतायर नजाउ टाढा ए माया तिम्रै लागि म आएँ यो धरतीमा हिमाल त सधैं…ु
यती गाउने बित्तिकै उनी हाँस्दै टाढा भागिन् । ुलजायो है लजायोु आइतमाया भागेपछि आडैमा आएकी मुनाले भनिन् ।
६ कक्षामा पढ्ने मुना मसरे हुँदै याम्बापुङ जान लागेकी थिइन् । कहाँ जान लागेको त खाली बोरा बोकेर ुमीलमा चामल लिनु उनले भनिन् ुके गर्नु नजिकै मिल छैन ।ु उनलाई धान कुट्ने मिल पुग्नलाई एक घण्टाको पैदल दुरी हिड्न पर्छ ।
धान कुट्नका लागि कहिले काही विहान चार पाँच बजे नै ढिकीमा पनि पुग्न पर्ने हुन्छ उनीहरुलाई । हुनत नेपालको धेरै जसो गाउँमा मिल भएपनि बिजुली नपुगेका र पुगेपनि लोडसेडिङका कारण राम्ररी चल्न सकेका छैन । तर उनीहरुको गाउँमा भने साँझ परेपछि सधैं बत्ती आउँछ । ुविहान भने गै हाल्छु मुनाले भनिन् ।
गाउँलेहरुले आफै मिलेर बनाएको सहकारीबाट लघु जलविद्युत आयोजना चलाइ राखेका छन् । त्यहाँबाट बिजुली उत्पादन धेरै भएपनि गाउँमा उधोग धन्दा नभएकोले खेर जाने गर्छ । त्यसैले नै दिउसोको समयमा विजुली गाउँमा बाँडीएको छैन । ुगाउँमा उधोग धन्दा बिस्तार भएपछि अब चाँडै दिउसो पनि बिजुली बाल्ने योजना छु श्री जंगा निबुखोला चौथो लघु जलबिद्युत प्रणाली शिक्षक उदिप चेम्जोङले भने ।
आइतमाया घाँस काट्न दाउरा बटुल्न मल बोक्न यस्तै काममा घरमा सघाउँछिन् । स्कुल पनि जान्छिन् । घरमा सघाउँदै पढ्न पाएकोमा उनी खुसी छिन् । पाचमी बजारमा हरेक महिनाको १३ र २९ हाट बजार लाग्छ । उनलाई गाउँमा लाग्ने हाट निक्कै रमाइलो लाग्छ ।
हाट बजारमा के पाइन्छ त ु खानेकुरा लुगा यस्तै होु उनी मुख छोप्दै हाँसिन्ुरमाइलो हुन्छ ।ु
उनले पनि आमासँगै हाट बजार जाँदा घरमा भएको बाख्रा सुँगुर बेचेकी छिन् । त्यहाँबाट आफूले चामल र लुगा किनेर ल्याएको उनले बताइन् । ुयसपाली त सुन्ताला पनि बेचेका थियौंु मुनाले भनिन् ।
गाउँमा बेला बेलामा हुने धान नाच च्याब्रुङ नाच उनलाई निक्कै मन पर्छ । सुभराज चेम्जोङलाई त झन् आफै गएर नाँच्न मन लाग्छ रे यस्तो बेलामा । उनी पनि मसरे गाउँकै हुन् । ११ वर्षे उनी कक्षा ५ मा पढ्दै छन् । गौरब आंङदाम्बेलाई झै उनलाई गुच्चा फुटबल खेल्न मन पर्छ । कक्षा १ मा पढ्दै छन् गौरव । गाउँबाट स्कुल जाने बेलामा साह्रै रमाइलो हुने उनीहरुले बताए ।
मसरे कै दिपा चेम्जोङलाई हरेक दिन स्कुल जान र आउन तीन घण्टा हिड्न पर्छ । शान्ति बाल बिकास बोडिङ स्कुलमा पढ्ने उनलाई कलाकारीता पेशा मन पर्छ । गाउँमा गएको महिना भएको रेडियो नाटक कथामिठो सारङीको रेकर्डीङमा उनले विद्यार्थीको भुमिका निभाइन् । ुस्कुलमा हुने स्टेज नाटकमा भाग लिएको थिएँु उनले भनिन् ुरेडियो नाटकमा बोल्न पाएकोमा खुसी लागेको छ ।ु गाउँमा पनि सहरको झै सुविधा पुर् याउन पाए गाउँबाट शहर झर्न पर्दैन्थ्योझै उनलाई लाग्छ । सुभराज पनि दिपाको कुरामा सहमती जनाउँदै मुन्टो हल्लाउँछन् । कहिले काही गाउँमा पानीको पनि समस्या हुन्छ । ुसबै घरमा धारा पुर् याउन पाए ठिक हुन्थ्योु उनले भने ।
सुभराज मुनासँगै यदाकदा याम्बापुङ जान्छन् । उनको घरमा पसल छ । याम्बापुङ बजारबाट पसलको सामान ल्याएर गाउँमा बेच्न परिवारलाई सघाउँछन् उनी । घर सघाउने कामसँगै पढ्न पाएकोमा गाउँका अरु साथीहरु जस्तै उनी पनि खुसी छन् । ुकाम गरे बलियो र सिपालु भइन्छु सुभराजले भने ुपढेपछि बुद्धीमानी भइन्छ ।

(भवसागर घिमिरे,जूनकीरी २०६७)